10 حقيقت جالب درباره مغز
طي تاريخ مغز انسان در ناديده گرفته شدن خود نقش بسيار خوبي را ايفا كرده است. تمامي انسانها از مصريان باستان گرفته تا ارسطو اهميت چنداني به نقش ماده مرموزي كه ميان دو گوش انسان قرار گفته است نداده اند.
آناتومي شناس معروف "گالن" به مغز به عنوان فرمانده حركات و صحبت كردن بدن انسان اعتبار داد اما حتي او نيز توجه چنداني به ماده سفيد و خاكستري مغز نداشت. بر اساس گزارش لايو ساينس امروزه تحقيقات و پيشرفتهاي تكنولوژيكي امكان مشاهده نزديك مغز انسان را به وجود آورده است و يافته هايي كه به واسطه اين تكنولوژي ها به دست آمده اند مي توانند افرادي مانند گالن را نيز شگفت زده كنند:
مغز انسان بسيار بزرگ است...
ميانگين وزن مغز يك فرد بالغ 1.3 تا 1.4 كيلوگرم است. برخي از جراحان مغز و اعصاب بافت مغز زنده را مانند خميردندان و مواد نيمه جامد ديگر توصيف مي كنند. در حدود 80 درصد از محتوي جمجمه انسان را مغز فرا گرفته است و مابقي آن از ميزان يكساني خون و مايع نخاعي انباشته شده است به بياني ديگر حجم مواد انباشته شده در جمجمه انسان با گنجايش بطري دو ليتري آب معدني برابري مي كند.
اما در حال كوچك شدن است
انسانهاي ماقبل تاريخ از مغزهاي بسيار بزرگتري برخوردار بوده اند و مطالعات نشان مي دهند مغز انسان از پنج هزار سال پيش تا كنون در حدود 150 سانتيمتر مكعب كوچكتر شده است كه اين ميزان با 10 درصد از كل حجم مغز برابري مي كند. تا كنون دليل اين كاهش حجم مغز مشخص نشده اما برخي بر اين باورند اين كاهش حجم با افزايش كارايي مغز همراه شده است. برخي ديگر بر اين باورند كه به دليل عدم نياز به فكهاي مقاوم براي جويدن مواد غذايي سخت، جمجمه انسان رو به كوچك تر شدن گذاشته است. با اين همه تا كنون شاهدي بر اين موضوع كه كوچك شدن مغز از ميزان هوشمندي انسانها كاسته است يا نه به دست نيامده است.
ده حقيقت درباره مغز
مغز انسان انرژي خوار است
اين عضو حياتي كه تنها دو درصد از وزن بدن را تشكيل مي دهد در حدود 20 درصد از اكسيژن و 25 درصد از گلوكز خون را مصرف مي كند. اين ميزان مصرف انرژي مباحثاتي را در ميان دانشمندان به راه انداخته است تا دريابند چه ماده غذايي منجر به تكامل يافتن مغز بزرگ در انسان شده است. در ابتدا گوشت به عنوان عامل آغاز اين تكامل انتخاب شد اما به دليل غير قابل اتكا بودن اين منبع غذايي دانشمندان گياهان غني از انرژي را به عنوان ماده غذايي انتخاب كردند كه باعث تكامل يافتن مغز انسان و بزرگ شدن آن شده است. از ديگر نظريه هايي كه براي توضيح بزرگ شدن مغز ارائه شده اند مي توان به تغييرات آب و هوايي، نياز محيطي و رقابتهاي اجتماعي اشاره كرد.
چين خوردگي هاي مغز انسان را هوشمند مي كنند
سطح مغز انسان از شيارهاي عميقي در هم پيچيده شده و از فرورفتگي ها (Sulci) و برآمدگي ها (Gyri) تشكيل شده است. اين سطح غشاي مغزي خوانده شده و منزلگاه 100 بيليون نورون يا سلول عصبي است. اين ساختار پيچيده به مغز امكان مي دهد تا در فضايي كوچك بيشتر فشرده شده و در نتيجه قدرت پردازش آن افزايش پيدا كند.
بيشتر سلولهاي مغز نورونها هستند
ديدگاه قديمي كه انسان تنها از 10 درصد از مغزش استفاده مي كند ديدگاهي نادرست است اما اكنون آشكار شده است زمينه به وجود آمدن اين ديدگاه در واقع اين است كه نورونها تنها 10 درصد از مغز انسان را تشكيل مي دهند. بقيه سلولهاي مغزي كه بيش از نيمي از وزن مغز را به خود اختصاص داده اند سلولهاي Glia نام دارند كه به زبان يوناني به معني چسب است. از اين رو در گذشته عصب شناسان معتقد بودند اين سلولها براي در كنار هم نگاه داشتن نورونها در مغز قرار دارند اما مطالعات جديد نشان داده اند كه نقش اين سلولها محافظت و ايجاد ايمني براي رشد و عملكرد سيناپسها است.
مغز باشگاهي خصوصي است
ساختاري از سلولها در سيستم خوني مغز كه ديواره خوني-مغزي نام دارد مانند نگهبانان در باشگاه هاي خصوصي تنها به چند مولكول اجازه ورود به بخش اصلي سيستم عصبي يعني مغز را مي دهد. مويرگهايي كه تغذيه مغز را به عهده دارند در كنار سلولهايي كه به يكديگر چسبيده اند از ورود مولكولهاي بزرگ جلوگيري مي كنند، تنها پروتئينهاي ويژه اي اجازه دارند موادغذايي و مواد ديگر مورد نياز مغز را به داخل ببرند. اين ديواره در عين محافظت از مغز گاه مي تواند از ورود داروهاي حياتي به مغز نيز جلوگيري كنند. تنها راهي كه تا كنون توانسته است ورود داروها از ميان اين مانع مغزي را امكانپذير سازد فناوري نانو بوده است. در مطالعاتي كه در سال 2009 در رابطه با درمان سرطان انجام گرفته بود دانشمندان توانستند نانوذرات ويژه اي را از ميان اين ديواره عبور داده و به ديواره تومورهاي سرطاني اتصال دهند. در آينده مي توان با تركيب نانو ذرات و داروهاي شيمي درماني روشي موثر براي از بين بردن تومورهاي مغزي به وجود آورد.
مغز در ابتدا به شكل لوله اي كوچك است
به گزارش مهر، پايه هاي مغز در اولين روزهاي شكل گيري جنين بنا گذاشته مي شوند. سه هفته پس از شكل گرفتن جنين لايه اي از سلولهاي بنيادين كه صفحه عصبي نام دارد شكل گرفته و به لوله اي عصبي تبديل مي شود. اين نسج در واقع سيستم مركزي عصبي را به وجود مي آورد. لوله عصبي از ابتدايي ترين مراحل رشد جنين شكل گرفته و از ديگر بخشها متمايز مي شود و شكل گيري نورونها و ديگر سلولها نيز از سه ماهه دوم آغاز خواهد شد. چين خوردگي هاي مغز بسيار دير آغاز مي شود و در 24 هفتگي تعداد بسيار كمي از اين چين خوردگي ها بر روي سطح مغز مشاهده مي شود.
مغز كاملا تكامل نيافته است
نقطه اوج رشد ماده خاكستري مغز به دوران بلوغ انسان تعلق دارد و در دوران نوجواني و با گسترش بخشهاي قدامي مغز كه با قضاوت و تصميم گيري در ارتباطند تكامل بيشتري پيدا مي كند. مطالعات نشان داده اند بخشهايي كه با عملكرد چندگانه انسان در ارتباط است تا 16 يا 17 سالگي به طور كامل تكميل نمي شوند و بسياري از ديگر توانايي هاي مغز تا 20 سالگي به تكامل مي رسند.
مغز هرگز از تغيير دست بر نمي دارد
زماني دانشمندان بر اين باور بودند كه با پشت سر گذاشتن جواني، توانايي شكل گيري اتصالات نوروني جديد نيز در انسان متوقف مي شود. ديدگاهي كه در سال 2007 مردود اعلام شد و دانشمندان دريافتند مغز در شرايط مختلف توانايي تشكيل دادن نورونهاي جديد را دارد و مغز مي تواند در دوران بزرگسالي نيز اتصالات جديد نوروني بسازد. همچنين تحقيقات بر روي مراقبه يا مديتيشن نشان داده است تمرين دادن شديد مغز مي تواند ساختار و عملكرد مغز را تغيير دهد.
زنان از اين پس ديگر ونوسي نيستند
فرهنگ هاي عام مي گويند مغز زن و مرد با يكديگر تفاوت دارند. درست است كه هورمونهاي زنان و مردان بر روي گسترش مغز تاثيرات متفاوتي دارد و تا كنون تفاوتهايي در زمينه شيوه هاي احساس درد، تصميمگيري هاي اجتماعي و كنار آمدن با فشارهاي روحي ميان زنان و مردان كشف شده است اما در واقع بيشترين بخش مغز و قدرت مغزي زنان و مردان با يكديگر يكسان اند. مطالعاتي كه در زمينه تفاوتهاي جنسيتي انجام گرفته نشان مي دهند 78 درصد از تفاوتهاي جنسيتي گزارش شده نزديك به صفر يا بسيار كوچك بوده اند. همچنين اين مطالعات شايعات موجود در رابطه با توانايي هاي مختلف جنسيتهاي متفاوت را رد كرده است. مطالعه اي كه در ژانويه سال جاري بر روي نيم ميليون دختر و پسر از 69 كشور جهان انجام گرفت نشان داد هيچ اختلافي در توانايي محاسبه و رياضيات ميان اين دو جنسيت وجود ندارد.
منبع : برترين ها
برچسب: ،